فرمت حافظه SSD و HDD -قسمت اول

طریقه پاکسازی ایمن و مطمئن حافظه SSD یا HDD (قبل از فروش هارد یا رایانه شخصی ) فرمت هارد فرمت SSD

بهتر است بدانید اگر قصد فروش رایانه شخصی یا درایو ذخیره سازی خود را دارید، باید محتویات آن را کاملا پاک کنید.

بنابراین اگر قصد دارید کامپیوتر قدیمی خود یا فقط حافظه داخل آن را بفروشید یا هدیه دهید، باید SSD یا هارد دیسک خود را به طور ایمن و کامل پاک کنید.زیرا پاکسازی امن و مطمئن باعث می شود تا نفر بعدی نتواند به فایل های شما دسترسی پیدا کند. البته ناگفته نماند، صرفاً حذف عادی یک فایل باعث ناپدید شدن کامل آن نمی شود.اگر چه سیستم عامل به سادگی و سریعا فایل را حذف می کند،از طرفی تمام بیت های آن را در جای خود باقی می گذارد تا زمانی که درایو به آن فضا برای داده های جدید نیاز داشته باشد، آن را بازنویسی کند. اضافه می شود این کار سیستم عامل ممکن است سال ها طول بکشد. و یا همچنین اگر فضای خالی زیادی دارید، هرگز اتفاق نمی افتد.

همچنین ممکن است این تصور به وجود آید که با راه اندازی مجدد ویندوز 10 یا 11 و با فعال کردن گزینه حذف فایل‌ها، از شر تمام اطلاعات شخصی خلاص خواهید شد، اما اینطور نیست .در ادامه ما تحقیقی برای اثبات آن انجام داده‌ایم. به طور مثال در سیستمی قدیمی با ویندوز10از ویژگی داخلی بازنشانی یا ریست ویندوز استفاده شد و گزینه “حذف همه چیز” را انتخاب کردیم .این کار همه فایل های شما را حذف می کند و کامپیوتر را به تنظیمات پیش فرض کارخانه ای سیستم عامل بر می گرداند.

پس از تکمیل فرآیند بازنشانی، فایل های شخصی همانند تمام نرم افزارهایی که نصب شده بود، پاک شدند. با این حال، پس از نصب و اجرای برنامه EaseUS Data Recovery Wizard Free ، ابزاری که فایل ها را پیدا و حذف می کند، همه فایل های قدیمی پیدا شدند. همچنین فایلی به نام mypasswords2.txt را بازیابی شد که در پوشه Documents قرار داشت و توانستیم همه چیز داخل آن را بخوانیم.

به همین جهت در زیر نحوه پاک کردن ایمن حافظه SSD با استفاده از ویندوز را توضیح خواهیم داد و سپس نحوه انجام همین کار را با هارد دیسک توضیح خواهیم داد. روند کار در این دو حافظه کمی متفاوت است.

نحوه پاک کردن ایمن  SSD

نکته دیگر آنکه روش پاک کردن ایمن یک SSD با یک هارد دیسک مکانیکی متفاوت است. بهترین راه برای پاک کردن هارد دیسک ، استفاده از برنامه ای است که داده های تصادفی را چندین بار روی تمام سکتورها می نویسد تا هیچ باقیمانده ای از فایل های قدیمی باقی نماند. البته این روش بازنویسی brute-force برای SSD ها به خوبی کار نمی کند. هارد دیسک‌ها به بازنویسی‌های متعدد نیاز دارند. زیرا رسانه‌های مغناطیسی می‌توانند بقایایی از داده‌ها را به جا بگذارند، اما همه SSDها تعداد سیکل های نوشتن محدودی دارند، بنابراین بازنویسی چندباره آن‌ها زیاد است.

SSD ها همچنین overprovisioning برای افزایش عمر درایو و جایگزینی بلوک هایی که در طول زمان خراب می شوند، استفاده می کنند. بنابراین ممکن است 5 یا 10 درصد از بلوک ها در هر لحظه در دسترس سیستم عامل نباشند. بنابراین بازنویسی کامل درایو این بلوک‌ها را که می‌توانند داده‌ها را در خود داشته باشند، تحت تاثیر قرار نمی دهد. با این حال، از آنجایی که بلوک های بیش از حد ارائه شده خارج از گردش(جریان) هستند، تا زمانی که از قبل بازنویسی نشده باشند، دوباره استفاده نمی شوند (یا برای نرم افزار قابل مشاهده نیستند). بنابراین، بعید است که کسی بتواند با استفاده از نرم‌افزار بازیابی ساده و غیرحرفه ای(مورد مصرف کاربران معمولی) به آن بلوک‌ها برسد .(با این حال یک سازمان دولتی ممکن است در بازیابی موفق باشد).

Over-Provisioning یا به اختصار OP ، یک فضای خالی در اس اس دی می باشد که توسط شرکت سازنده برای کنترلر رزور شده است. این فضا در اختیار کاربر قرار نمی گیرد و تنها برای بهینه سازی و افزایش سرعت حافظه اس اس دی قرار گرفته است. به طور معمول 7 تا 28 درصد ظرفیت اس اس دی ها برای Over-Provisioning رزرو شده است.

از سوی دیگر آنچه شما نیاز دارید، ابزاری است که بتواند به سرعت تمام داده های قابل مشاهده را دریافت کند. برخی سازندگان SSD ابزارهای پاک کردن ایمن را به صورت رایگان ارائه می کنند .همچنین برخی از بایوس های مادربرد دارای قابلیت ” secure erase” یا پاک کردن ایمن هستند. این ابزارها به طور موثر SSD شما را به حالت کارخانه بازنشانی می کنند، حتی بلوک های OP پاک می شوند. اما درایو یا مادربرد خاص شما ممکن است این گزینه ها را نداشته باشد. بهتر است بدانید ابزاری به نام Parted Magic پاکسازی ایمنی را البته با صرف هزینه برای شما انجام دهد همچنین اگر نمی‌خواهید هزینه کنید، ویندوزهای 10 و 11 ابزاری به نام diskpart دارند که به صورت رایگان می توانند مفید باشند.

چگونه به طور ایمن SSD خود را از طریق مادربرد خود پاک کنید

اگر SSD شما درایو بوت یا راه انداز کامپیوتری است که در حال پاک کردن آن هستید، ساده ترین راه برای پاک کردن ایمن آن از طریق بایوس UEFI مادربرد شما است. همچنین متناسب با مدل مادربرد، ویژگی پاک کردن امن ممکن است نام متفاوت و مکان متفاوتی در ساختار منو داشته باشد.

1. وارد بایوس UEFI مادربرد خود شوید.

2. در زیر منوی(tools or storage menu) به معنی ابزارها یا ذخیره سازی به دنبال گزینه secure erase) (option  باشید. اگر نتوانستید یکی را پیدا کنید، به دفترچه راهنمای کاربر مراجعه کنید. در مادربردAsus ROG این گزینه در مسیر Tool->Asus Secure Erase قرار داشت.

3. درایو خود را انتخاب کنید. options را انتخاب کرده و confirm کنید. ممکن است نام نرم افزار را هم بپرسد.

UEFI یا Unified Extensible Firmware Interface . یک واسط نرم‌افزاری بین سیستم‌‌عامل، میان افزار (Firmware) و سخت‌افزار است .

UEFI قبل از بوت سیستم به اجرا در می آید. UEFI در واقع جایگزین بایوس می شود. البته بسیار مفصل تر، پیچیده تر و پیشرفته تر است. UEFI چیزی شبیه به یک سیستم ‌عامل خواهد بود . در نتیجه محیط ساده و حالت DOS بایوس‌های فعلی، جای خود را به محیط گرافیکی می دهد. که امکان استفاده از ماوس نیز در آن فراهم شده است. UEFI کنترل سیستم را بعد از روشن کردن آن و قبل از شروع به کار سیستم ‌عامل به دست می گیرد. وجود تکنولوژی UEFI امکانات خاصی را در اختیار ما قرار می دهد.بنابراین ویژگی هایی مانند مدیریت گجت های متصل شده، اطلاعات درایو های ذخیره سازی، کنترل سرعت فن ها و قابلیت Secure Boot، Cryptography، دسترسی های Remote، ابزارهای خطایابی سیستم، رابط کاربری پیشرفته و زیباتر با امکان استفاده از Mouse و فونت های زیباتر، امکان ساخت User Account با دسترسی های مختلف، قابلیت بوت سریعتر، قابلیت بوت با هارد دیسک GPT، و مواردی از این قبیل… در محیطی جذاب در دسترس کاربران خواهد بود.

UEFI چه ارتباطی با BIOS دارد؟ در عمل بسیاری از سیستم های UEFI از BIOS هم پشتیبانی می کنند. به نوعی می توانیم UEFI را به عنوان یک BIOS مدرن و پیشرفته با توانایی های بالا در نظر بگیریم. با تنظیماتی که در BIOS وجود دارد می توانیم انتخاب کنیم که از قابلیت های UEFI استفاده بکنیم یا خیر. اصطلاح UEFI BIOS به UEFI اشاره دارد و Legacy BIOS به BIOS.

چگونه به طور ایمن SSD خود را با نرم افزار مناسب پاک کنید؟

همچنین بسته به نوع و مدل SSD شما، شرکت سازنده (مثلاً سامسونگ) یک ابزار رایگان پاکسازی دارد که به شما امکان می دهد با یک ” secure erase” رسمی ، بازنشانی بلوک ها را انجام دهید. توجه داشته باشید که اگر درایوی که می خواهید پاک کنید، درایو بوت رایانه‌ای است که برای پاک کردن آن استفاده می‌کنید، به ابزاری نیاز دارید که بتواند یک ابزار پاک کردن USB قابل بوت ایجاد کند. روش ها و قابلیت ها برای نرم افزارهای شرکت های سازنده متفاوت است. به عنوان مثال،  یک Kingston Rage Fury M.2 NVMe SSDداشتیم اما متوجه شدیم که نرم افزار Kingston فقط درایوهای شرکت SATA را پاک می کند.

چگونه به طور ایمن SSD خود را با Parted Magic پاک کنید؟

بهتر است بدانید Parted Magic بهترین ابزار پاک کردن ایمن همگانی است.بنابراین اگر ابزار سازنده رایگان یا مادربردی با عملکرد پاک کردن ایمن در BIOS ندارید، Parted Magic، یک محیط تحت لینوکس می باشد و قابل راه اندازی با ابزارهای پاکسازی ایمن داخلی است.

با این حال، قیمت این ابزار از 15 دلار شروع می شود و دوره آزمایشی رایگان ندارد. اگر قصد دارید به طور منظم دیسک ها را پاک کنید یا می خواهید مطمئن شوید که ناحیه Over-Provisioning پاک شده است، قطعاً Parted Magic را توصیه می شود، اما در غیر این صورت، باید یک روش رایگان دیگری مانند استفاده از نرم افزار Windows Diskpart را در نظر بگیرید که در زیر توضیح می دهیم.

برای استفاده از Parted Magic:

1. در ابتدا Parted Magic را تهیه کنید و فایل ISO آن را دانلود کنید.از این فایل ISO بعنوان دیسک استفاده می شود.

2. یک درایو فلش USB قابل بوت ایجاد کنید. توصیه می کنیم از Rufus یک ابزار تهیه درایو فلش USB بوتیبل، برای نوشتن استفاده کنید.

روفوس :Rufus  (به انگلیسی: The Reliable USB Formatting Utility, with Source) نرم‌افزار رایگان و متن باز است که برای فرمت کردن USB و ساخت درایوهای یواس‌ بی‌ های قابل بوت(آماده بالا آمدن اولیه در سیستم) استفاده شود.

فایل ISO که معمولاً با عنوان فایل ایمیج ISO به آن اشاره می‌شود، نوعی آرشیو است که کپی تمام اطلاعات موجود روی یک DVD یا CD را در خود نگهداری می‌کند. در واقع از ایمیج با فرمت ISO برای BACK UP گرفتن از CD و DVD استفاده می‌شود و به راحتی می‌توان این فرمت را توسط نرم‌افزارهای مختلف باز کرد و یا روی دیسک‌های نوری رایت کرد.

3. کامپیوتر خود را از درایو USB Parted Magic بوت کنید.

4. برای انتخاب تنظیمات پیش فرض (گزینه 1) روش بوت را انتخاب کنید، Enter را بزنید.

یک محیط دسکتاپ لینوکس با چندین آیکون روی دسکتاپ ظاهر می شود که می توانید آنها را کلیک کنید

5- برنامه Erase Disk را اجرا کنید.

6. اگر NVMe SSD دارید، «NVMe Secure Erase» یا اگر درایو شما SATA است، «Secure Erase ATA Devices» را انتخاب کنید

سپس لیستی از دیسک های موجود ظاهر می شود. دیسک(هایی) که می خواهید پاک کنید ممکن است به عنوان “Frozen” فهرست شوند، به این معنی که در حال حاضر نمی توان آنها را انتخاب کرد.

7. اگر درایو به عنوان Frozen فهرست شده است، روی دکمه Sleep کلیک کنید. صفحه باید برای چند ثانیه خاموش شود و سپس با درایو در دسترس برای انتخاب مجدد روشن شود.

8. درایو(هایی) را که می خواهید پاک کنید انتخاب کنید و روی Continue کلیک کنید.

9. گزینه “I allow this utility …” را علامت بزنید. و روی Start Erase کلیک کنید.

اکنون چند دقیقه طول می کشد تا سیستم درایو شما را پاک کند و نوار رنگی پیشرفت کار را به شما نشان دهد. به طور مثال دو دقیقه طول کشید تا یک SSD  یک ترابایتی SATA را پاک کنیم.

وقتی با Parted Magic کار پاکسازی تمام شد، کادری به شما نشان می‌دهد که اعلام می کند فرآیند موفقیت‌آمیز بوده است و به شما گزارش کار را ارائه می دهد.

می توانید از برنامه Parted Magic خارج شوید (یا کامپیوتر را راه اندازی مجدد کنید) زیرا درایو شما به طور ایمن پاک شده است.
منبع